Inleiding Deuteronomium (NBV)

Deuteronomium is het vijfde en laatste boek van de Pentateuch, de verzameling van vijf boeken die in de Joodse traditie de Tora wordt genoemd.

Het boek Deuteronomium bevat vier toespraken van Mozes. Mozes kijkt terug op de geschiedenis, maar bereidt het volk ook voor op een nieuw leven in het beloofde land.

Het boek Deuteronomium dankt zijn naam aan de titel van het boek in de Septuaginta. Het is afgeleid van het Griekse woord deuteronomion, dat ‘tweede wet’ betekent. Het gaat om wetten die bekend zijn uit Exodus, Leviticus en Numeri en die hier herhaald of opnieuw geformuleerd worden. De titel in de Hebreeuwse Bijbel is Devariem, ‘Woorden’, naar de eerste woorden van het boek.

Het boek Deuteronomium trekt de lijn door van de geschiedenis van Israël die in Genesis is ingezet. God heeft aan Abraham beloofd dat hij zijn nakomelingen het land Kanaän zal geven en dat zij dat gebied voor altijd zullen bezitten. Die belofte lijkt nu bijna in vervulling te gaan: aan het slot van het boek staat Israël op het punt het land binnen te trekken.
De Israëlieten moeten zich afzijdig houden van de andere volken in Kanaän en alleen God dienen. Als ze dat doen, zullen ze in voorspoed leven. Als ze dat niet doen, zullen ze door onheil worden getroffen en uit het gegeven land worden verdreven.

In de thematiek van Deuteronomium staat de relatie tussen God en Israël centraal. God heeft Israël exclusief gekozen tot zijn volk, en hij heeft ook één plaats aangewezen waar hij wil worden vereerd.
In Deuteronomium 6:4 staat één van de meest centrale teksten van het boek en de belangrijkste Joodse geloofsbelijdenis:

Het boek Deuteronomium bestaat voor het grootste deel uit monologen waarin Mozes de Israëlieten vermanend toespreekt. In die toespraken spelen wetten een belangrijke rol. De laatste hoofdstukken van het boek bevatten een verhalende tekst, met daarin twee poëtische gedeelten.
Kenmerkend voor de stijl van het boek is de zorgvuldige zinsbouw en de herhaling van allerlei typische uitdrukkingen en formuleringen. Het lied en de zegen van Mozes in Deuteronomium 32 en Deuteronomium 33 zijn mooie voorbeelden van Hebreeuwse dichtkunst.

Volgens de moderne opvatting heeft het boek Deuteronomium rond de Babylonische ballingschap zijn definitieve vorm gekregen.

Vanaf de tijd van Ezra en Nehemia (rond 450 voor Christus) werden de boeken van de Pentateuch waaronder Deuteronomium aan de bijbelse figuur Mozes toegeschreven.

Waarschijnlijk heeft het boek Deuteronomium een lange ontstaansgeschiedenis. De kern van het boek is al in de zevende eeuw voor Christus opgeschreven. Daarna hebben verschillende auteurs de tekst uitgebreid en aangevuld.

Het redactieproces zou begonnen zijn in de tijd van de koningen van Israël en Juda (ongeveer 1000-586 voor Christus) en afgesloten in de Joodse gemeenschap in de tijd van de tweede tempel (na 515 voor Christus).

In het boek Deuteronomium zijn vier delen te onderscheiden. Elk van de vier delen bevat een toespraak van Mozes. Hij blikt terug op wat er gebeurd is, en bereidt het volk voor op een nieuwe toekomst.

In zijn eerste toespraak (Deuteronomium 1:1-4:43) geeft Mozes een overzicht van de voornaamste gebeurtenissen vanaf het vertrek van de Israëlieten bij de berg Horeb (Sinai) tot de aankomst in de vlakte van Moab.

In de tweede toespraak (Deuteronomium 4:44-11:32) kijkt Mozes vooral vooruit en instrueert hij het volk met het oog op de toekomst in het land Kanaän.

Mozes geeft in Deuteronomium 12:1-26:19 zijn derde toespraak. Hierin noemt hij een groot aantal wetten en voorschriften voor het godsdienstig en maatschappelijk leven.

In het vierde deel (Deuteronomium 27:1-34:12) geeft Mozes aanwijzingen voor de intocht in Kanaän en wijst hij Jozua als zijn opvolger aan. Het boek sluit af met: