Inleiding evangelie van Matteüs (NBV)

Het evangelie volgens Matteüs is een verhaal over het leven van Jezus, vooral over zijn publieke optreden. Het evangelie wil de boodschap van Jezus doorgeven en roept ertoe op in hem te geloven.

In het Matteüs-evangelie wordt sterke nadruk gelegd op Jezus als de vervulling van beloften uit het Oude Testament. Het boek is sterk geworteld in het jodendom. Tegelijkertijd blijkt uit een aantal tekstgedeelten dat de verhouding tussen jodendom en christendom ten tijde van het schrijven gespannen was: tegenstellingen worden scherp neergezet. 

Belangrijke thema’s in Het evangelie volgens Matteüs zijn:

Matteüs begint met een geslachtslijst van Jezus en verhalen over zijn eerste levensjaren. 
De climax van het evangelie is een lange vertelling over zijn lijden, dood en opstanding. Dezelfde opbouw is te vinden in biografieën of levensbeschrijvingen uit de Grieks-Romeinse tijd. Een tweede overeenkomst met deze biografieën is dat Matteüs veel uitspraken van Jezus bevat. Ook in veel andere antieke biografieën nam de directe rede een grote plaats in.

De stijl van Matteüs is iets verzorgder dan die van Marcus, het oudere evangelie: op verschillende plaatsen verfraait Matteüs woorden en zinsconstructies die in Marcus erg eenvoudig aandoen of dicht bij het Hebreeuws of Aramees staan.

Het evangelie volgens Matteüs is vermoedelijk geschreven voor een kring van christelijke gemeenten in het noorden van Israël en het zuiden van Syrië. 

Deze geloofsgemeenschappen bestonden voornamelijk uit Joodse aanhangers van Jezus, die zowel trouw wilden zijn aan de Joodse wet, als aan Jezus. 
De loyaliteit van deze joodse christenen aan de Tora werd betwist door de farizeeën, die na de verwoesting van de tempel in 70 na Christus steeds meer een voortrekkersrol gingen vervullen bij het zoeken naar een nieuwe Joodse identiteit. In hun ogen vormden de Joodse christenen een dissidente beweging, terwijl deze christenen het op hun beurt oneens waren met de ideeën van de farizeeën. 

De spanningen uit deze periode klinken door in Matteüs’ verhaal over Jezus. Hij schildert Jezus dan ook af als iemand die regelmatig met de farizeeën botst over de juiste uitleg van de Tora.

De opbouw van Matteüs lijkt op die van Marcus. Het verhaal heeft een vloeiend verloop en geen scherpe scheidingen. 

Na een opening (Matteüs 1:1-4:11), waarin de lezer wordt verteld over Jezus’ identiteit en taak, volgt een lange schets van zijn openbare optreden (Matteüs 4:12-25:46), eerst in Galilea en omgeving, vervolgens tijdens zijn reis naar Jeruzalem en ten slotte in Jeruzalem zelf. 
De climax van het boek bestaat uit het verhaal over zijn lijden, dood en opstanding of verrijzenis (Matteüs 26:1-28:20).
De lange eenheden worden met elkaar verbonden door een vijftal korte kernteksten. In deze teksten vindt een belangrijke omslag plaats.

Het is niet bekend wie het evangelie volgens Matteüs heeft geschreven. Het boek kreeg zijn huidige vorm in de periode tussen 80 en 90 na Christus.

Hoewel het boek gewoonlijk ‘Het evangelie volgens Matteüs’ genoemd wordt, vermeldt de schrijver zijn eigen naam niet.
Vanaf het eind van de tweede eeuw na Christus wordt het evangelie toegeschreven aan Matteüs en wordt zijn naam in de handschriften genoteerd. Op grond van Matteüs 9:9 en Matteüs 10:3 wordt van hem gezegd dat hij een tollenaar was, en later een van Jezus’ leerlingen. 

Het boek wordt over het algemeen rond 80-90 na Christus gedateerd. Het is in ieder geval jonger dan Het evangelie volgens Marcus.
Vaak wordt Syrië, en in het bijzonder de stad Antiochië, genoemd als de plaats van herkomst. 

De schrijver van het Matteüs-evangelie leefde in de tijd waarin jodendom en christendom steeds meer los van elkaar kwamen te staan. In zijn evangelie benadrukt hij dat Jezus een echte Jood was. Zijn evangelie begint niet voor niets met de volgende woorden:

De schrijver verbindt Jezus met Mozes, de grootste joodse profeet, en hecht veel waarde aan de Tora. Dat blijkt bijvoorbeeld uit de volgende twee punten: