Inleiding evangelie van Lucas (NBV)

Het evangelie volgens Lucas is een verhaal over het leven van Jezus, vooral over zijn publieke optreden. Het evangelie wil de boodschap van Jezus doorgeven en roept ertoe op in hem te geloven. Het boek Handelingen is van dezelfde auteur als het Lucas-evangelie en vormt het vervolg erop.

In Lucas komt een aantal thema’s sterk naar voren. Zo wil de auteur zijn lezers ervan overtuigen dat de kerk, die uit Joden en niet-Joden bestaat, geworteld is in de geschiedenis van Israël. Een ander belangrijk thema is de ethiek: rijken worden keer op keer opgeroepen iets tegen armoede te doen. 
Een opvallend verschil met Marcus is dat in Lucas de terugkeer van Jezus en de definitieve komst van Gods koninkrijk minder direct verwacht worden, maar verder in de toekomst geplaatst zijn. Daarom is er in het Lucas-evangelie meer aandacht voor de organisatie en het leven van de christelijke gemeente.

De stijl van de schrijver van het Lucas-evangelie is verzorgder dan die van het Marcus-evangelie: op verschillende plaatsen verfraait Lucas woorden en zinsconstructies die in Marcus erg eenvoudig zijn of dicht bij het Hebreeuws of Aramees staan. 

Het voorwoord van het evangelie laat zien dat de auteur thuis was in de populairwetenschappelijke literatuur van zijn tijd, en de stijl van zowel het Lucas-evangelie als het boek Handelingen heeft overeenkomsten met die van Grieks-Romeinse geschiedschrijving.

De auteur schreef zijn evangelie waarschijnlijk vooral voor christenen met een niet-Joodse achtergrond. Hij doet namelijk zijn best om Joodse elementen uit te leggen, en bovendien vertoont zijn evangelie tekenen van een universalistisch christendom, dat zich openstelt voor alle mensen.

Het Lucas-evangelie is het derde evangelie in het Nieuwe Testament.

Het Lucas-evangelie begint in Nazaret in Galilea, waar Maria de boodschap van de engel ontvangt. Jezus’ optreden blijft in eerste instantie beperkt tot Galilea. Vanaf Lucas 9:51 gaat Jezus echter vastberaden op weg naar Jeruzalem; daarbij trekt hij door Samaria. Dat grote reisverhaal eindigt in Lucas 19:28.
Vanaf Lucas 19:29 beschrijft Lucas Jezus’ optreden in de tempel van Jeruzalem en de gebeurtenissen van lijden, dood, opstanding of verrijzenis en hemelvaart. 

Het boek Handelingen is van dezelfde auteur als het Lucas-evangelie en vormt het vervolg erop. In Handelingen neemt de evangelist de draad weer op bij de hemelvaart en schetst hij vervolgens het ontstaan van de kerk vanaf Jeruzalem tot Rome, het centrum van de toenmalige wereld. 

Het is niet bekend wie het evangelie volgens Lucas geschreven heeft. Dit evangelie is waarschijnlijk ontstaan rond het jaar 80 na Christus.

Het derde evangelie wordt door de kerkelijke traditie toegeschreven aan Lucas, de trouwe gezel van Paulus en de geliefde arts, afkomstig uit Antiochië in Syrië. De traditie baseert zich op de vermelding van Lucas in sommige brieven van Paulus (Filemon 24; Kolossenzen 4:14; 2 Timoteüs 4:11), in combinatie met de vermelding van ‘wij’ in bepaalde passages in Handelingen (zoals in Handelingen 16:10).

Het evangelie is anoniem overgeleverd en later toegeschreven aan Lucas. Op grond van de tekst weten bijbelwetenschappers dat de auteur:

De auteur voelde zich dus zowel in de hellenistische als in de Joodse cultuur thuis. Daarom is het moeilijk om te bepalen wat zijn precieze achtergrond was. Wel weten we dat hij tot de tweede of misschien derde generatie christenen behoorde. In de inleiding van het evangelie zegt hij duidelijk dat hij zelf geen ooggetuige van Jezus’ leven is en dat hij zijn geschrift baseert op de traditie (Lucas 1:2).

Aangezien Lucas een christen van de tweede of derde generatie was, het Marcus-evangelie kende en weet had van de val van Jeruzalem in 70 na Christus, is het evangelie waarschijnlijk geschreven omstreeks het jaar 80 na Christus. Waar het tot stand kwam is onduidelijk: het kan op elke plaats in de hellenistische wereld geschreven zijn.

Het evangelie volgens Lucas kent een aantal bronnen.

Aan het begin van het boek schrijft de evangelist wat zijn bedoeling is met zijn geschrift: een nieuw, betrouwbaar verhaal vertellen ‘over de gebeurtenissen die zich in ons midden hebben voltrokken’.
Hij schrijft ook dat hij verschillende overleveringen over Jezus kent. Veel wetenschappers gaan ervan uit dat de auteur bij het schrijven van zijn boek verschillende bronnen gebruikt heeft: grote delen van het Marcus-evangelie, en een tweede schriftelijke bron, meestal aangeduid als Q. Hoewel deze bron niet bewaard is gebleven, kan hij deels gereconstrueerd worden omdat ook Matteüs eruit geput heeft.

Het evangelie volgens Lucas kent ook allerlei materiaal dat niet in andere evangeliën voorkomt. Voor dit materiaal heeft de auteur gebruikgemaakt van mondelinge overleveringen.