Inleiding 2 Timoteüs (NBV)

De tweede brief aan Timoteüs staat op naam van de apostel Paulus en is gericht aan zijn medewerker Timoteüs. Het is niet bekend waar, wanneer en door wie deze brief geschreven is. De brief geeft instructies aan de leiders van de christelijke gemeente. De eerste en de tweede brief aan Timoteüs staan samen met de brief aan Titus bekend als de ‘pastorale brieven’.

In de pastorale brieven worden ‘dwaalleraren’ bestreden. Soms gaat het om voormalige leerlingen van Paulus. Vaak worden ze lijnrecht tegenover de betrouwbare Paulusaanhangers gezet. Beide groepen verkondigden waarschijnlijk een simpele versie van de leer van Paulus, al bieden de brieven daar geen uitgebreide informatie over.

De brieven lijken het onderwijs van Paulus samen te vatten. Een belangrijk onderdeel hiervan zijn de gedragsregels voor in de gemeente en voor in het dagelijks leven. 

De pastorale brieven zijn de meest conservatieve teksten in het Nieuwe Testament. Zo worden ondergeschikte personen als kinderen, vrouwen en slaven aangespoord om gehoorzaam te zijn. En gelovigen worden opgeroepen zo te leven dat niemand aanstoot aan hen kan nemen.

De conservatieve toon van deze brieven hangt vermoedelijk samen met de spanningen die de gemeenten door hun afwijkend gedrag in hun omgeving opriepen.

2 Timoteüs is een brief waarin regels voor het kerkelijke en sociale leven worden uiteengezet. Het is een testament in briefvorm.

De tweede brief aan Timoteüs behoort tot de zogenoemde ‘pastorale brieven’. Deze brieven zijn gericht aan de directe medewerkers van Paulus: Timoteüs en Titus. Maar deze brieven hebben steeds leraren van de generatie na Paulus op het oog. Dat blijkt uit de onderwerpen die behandeld worden in de brieven.

Deze leraren geven leiding aan de gemeenten, maar kunnen geen advies vragen aan Paulus en zijn medewerkers. In de pastorale brieven worden hen duidelijke richtlijnen gegeven. Ook de persoonlijk klinkende waarschuwingen en adviezen aan Timoteüs en Titus zijn in feite aan hen gericht (bijvoorbeeld 1 Timoteüs 4:11-16, 2 Timoteüs 3:14-17, en Titus 2:7-8).

De tweede brief aan Timoteüs bevat aanwijzingen voor de herderlijke zorg binnen de christelijke gemeente.

De brief begint met een aanhef, adressering en groet. Timoteüs wordt in deze brief herinnerd aan de vorige brief, en opgeroepen te volharden in het verkondigen van het evangelie, ook al zal hij net als Paulus hierom worden vervolgd (2 Timoteüs 1:3 – 2:13).

In de tweede helft van hoofdstuk 2 en in hoofdstuk 3 wordt hij ertoe aangespoord niet in te gaan op de spitsvondigheden van mensen die de waarheid geweld aandoen. Het gaat in dit gedeelte niet zozeer om een typering van de dwaalleraren, maar veel meer om een beschrijving van de crisis die voorafgaat aan de komst van Gods rijk.

Vanaf 2 Timoteüs 3:10 wordt Timoteüs opgeroepen zich te blijven richten op wat hem is geleerd en voorgeleefd. De brief eindigt met het verzoek of Timoteüs snel kan komen naar Paulus in Rome en met enkele mededelingen over andere medewerkers van Paulus.

De tweede brief aan Timoteüs is waarschijnlijk niet door Paulus geschreven, maar door één van zijn leerlingen. Als de brief niet van Paulus is, is hij aan het eind van de eerste of het begin van de tweede eeuw geschreven.

De tweede brief aan Timoteüs staat bekend als één van de drie ‘pastorale brieven’. Er staan in deze brieven namelijk talrijke instructies voor het pastorale beleid van de leiders van de gemeenten. De pastorale brieven zouden geschreven zijn door Paulus en geadresseerd aan een medewerker van Paulus: in dit geval aan Timoteüs, die in Efeze verblijft. 

Historisch gezien is het waarschijnlijk niet correct dat Paulus de brieven schreef, want:

Waarschijnlijk heeft een van Paulus’ leerlingen deze brieven geschreven, enkele tientallen jaren na zijn dood. Waarschijnlijk deed deze leerling dit omdat de meningen verschilden over de betekenis van Paulus uitleg van het geloof. Door onder Paulus’ naam een brief te schrijven kon de leerling de apostel zelf als autoriteit opvoeren. Ook in filosofische scholen in die tijd gebeurde het dat leerlingen brieven schreven onder de naam van een overleden leermeester. Zo konden ze antwoord geven op omstreden kwesties en adviezen verschaffen over actuele problemen.