Werk jij om te leven, of leef jij om te werken?

Werken is voor veel mensen een belangrijk deel van hun identiteit. Het is een van de meest gestelde vragen op een verjaardag: ‘Wat voor werk doe je?’ Werk is voor veel mensen een statussymbool. Maar wat zegt de Bijbel eigenlijk over werken? En kunnen wij iets leren van deze Bijbelse visie?

In de tijd van de Bijbel was werken vooral een vaststaand feit waar verder weinig nadruk op gelegd werd. Het werk van mensen speelt daarom ook geen grote rol in de verhalen. En het speelde dus ook geen grote rol in de identiteit van mensen. Iets dat voor ons misschien ontnuchterend is. In plaats van werk was je familie en je afkomst veel belangrijker. Dit is een dus een fundamenteel verschil met hoe de meeste mensen nu hun werk beleven. De vraag was niet: ‘Wat doe je voor werk?’, maar ‘Uit welke stam kom je?’ of ‘Wie is je vader?’.

In de eerste Bijbelboeken waren de meeste mensen rondtrekkende nomaden met vee. Ook was een groot deel van de mensen boer. Ze verbouwden bijvoorbeeld graan, of hadden een wijngaard. Toen de mensen in dorpen en steden gingen wonen, kwamen er ook ambachtslieden. Zo kreeg Jeremia elke dag brood van de bakkers uit de Bakkersstraat (Jeremia 37:21), en was Paulus bijvoorbeeld leerbewerker (Handelingen 18:3).
Het was bijna vanzelfsprekend dat je in de voetsporen van je vader trad. Als hij boer was, werd jij dat ook. Was hij visser, ging jij dat ook doen. Werken nam voor mensen een groot deel van de dag in beslag en was dus niet beperkt tot kantoortijden. Mensen moesten steeds weer zorgen voor hun dagelijks brood. In het Bijbelboek Spreuken krijgen mensen dan ook vaak de waarschuwing om niet lui te zijn:

In de tijd van de Bijbel hadden vooral mannen een baan. Vrouwen werkten wel mee in een eigen (boeren)bedrijf. Maar verder hielden zij zich bezig met taken in en rond het huis als weven, koken, bakken en zorgen voor de kinderen.

Er waren wel banen die door vrouwen vervuld werden. In Exodus 1:15 komen we bijvoorbeeld de vroedvrouwen Sifra en Pua tegen. De sterke vrouw uit Spreuken 31:10-29 weeft niet alleen, maar handelt ook in stoffen en kleding, zorgt voor de armen en koopt akkers. In Handelingen 16:14 komt Lydia voor, die handelt in dure stoffen. En in Handelingen 18:3 kun je lezen dat Priscilla leerbewerker was, net als Paulus.

Kortom: werk kostte veel tijd en energie in de Bijbelse tijd. Maar tegelijkertijd deed het er niet zo toe wat dat werk dan precies was: werken was geen statussymbool zoals dat nu vaak het geval is.  

Ook vandaag de dag kunnen wij zeker nog wat opsteken van hoe er naar werk gekeken wordt in de Bijbel. Neem deze teksten uit Spreuken en Matteüs.

De schrijver van Spreuken wil ons deze geruststellende spreuk meegeven:

Deze woorden kunnen onze visie op werk wat relativeren. Of, zoals Jezus het vertelt in zijn Bergrede in Matteüs:

En zo geven deze teksten dan misschien wat ontspanning. Werk hoeft niet je volledig te bepalen. Je status hangt niet af van of je een goede baan hebt. Kijk naar het voorbeeld van de lelies: ze werken niet en maken zich toch geen zorgen. Houd dat in gedachten als je morgen weer naar kantoor vertrekt, of als je de volgende keer door alle gelikte LinkedIn profielen van andere mensen scrollt!

Roelien Smit
Hoofd Communicatie bij het Nederlands-Vlaams Bijbelgenootschap