Volg de brief van Paulus – (1) Koerier Febe

De komende tijd gaat PostNL een flink deel van hun brievenbussen weghalen. Misschien ook wel die bij u om de hoek. Want brieven schrijven is ‘uit’. 4000 jaar lang gingen brieven de wereld over: tastbare documenten in de tas van een koerier – te voet, per paard, per schip en later per auto, trein of vliegtuig. Maar inmiddels versturen we ‘berichten’ met één druk op de knop. We laten daarmee, misschien zonder het door te hebben, een tijdperk achter ons.   

Brieven en koeriers
Een van de bekendste schrijvers uit het ‘brieventijdperk’ was Paulus. Hij had uiteraard geen brievenbus om de hoek. Hij had helpers nodig om de honderden en soms meer dan duizend kilometers te overbruggen die zijn brieven moesten afleggen. Alles hing af van betrouwbare koeriers.

Verschillende medewerkers van Paulus kennen we, zoals Titus en Timoteüs. Zij brachten namens Paulus brieven naar de christelijke gemeenten die door Paulus gesticht waren in Griekenland en Klein-Azië. Maar we kennen nóg een medewerker van Paulus. Tenminste, we kunnen haar leren kennen als we zorgvuldig lezen wat Paulus schrijft aan het slot van de brief aan de Romeinen.
 
Aanbeveling
Die medewerker is Febe. Paulus schrijft over haar in Romeinen 16:1-2. Laten we eens kijken naar deze tekst in de Nieuwe Bijbelvertaling:
 
‘Ik beveel onze zuster Febe bij u aan, die in dienst staat van de gemeente in Kenchreeën. Ontvang haar in de naam van de Heer, op een wijze die bij de heiligen past. En sta haar bij wanneer ze uw hulp ergens voor nodig heeft, want ze is velen tot steun geweest, ook mij.’
 
Het stuk begint met de woorden: ‘Ik beveel Febe bij jullie aan.’ Wat wil dat zeggen? Als je verder leest wordt het duidelijk. De christenen in Rome, aan wie Paulus deze brief schrijft, moeten Febe met open armen ontvangen.
Iemand die in een brief wordt ‘aanbevolen’ en die door de geadresseerden hartelijk moet worden ontvangen – dat zou wel eens de koerier kunnen zijn! Inderdaad, het Griekse woord dat hier wordt gebruikt, sunistèmi, kennen we uit andere brieven uit die tijd als de formele aanbevelingsformule. Zo wordt de brenger van de brief geïntroduceerd. En dat is nog niet alles. Paulus introduceert Febe hier met drie opvallende woorden.
 
Febe de adelfè
Het woord adelfè kan gebruikt worden in een algemene betekenis: ‘zuster’ in de zin van ‘medechristen’. Maar hier staat adelfè hèmòn (‘onze zuster’), en dat duidt een naaste medewerker van Paulus aan (vergelijk 2 Korintiërs 8:22 en 1 Tessalonicenzen 3:2). Natuurlijk is Febe ook ‘zuster’ in de zin van ‘medechristen’, maar ze is meer: Ze speelt een rol in de directe cirkel van Paulus en zijn werk voor het goede nieuws.
 
Febe de diakonos
Dit woord is de aanduiding voor een van de ambten in de christelijke kerk geworden. Maar in de vroegste periode van het christendom betekent het iets anders. Diakonos wijst op een voorname rol, van een leider of afgevaardigde. Febe is niet de eerste de beste. Ze speelt geen ondersteunende rol, maar heeft een voortrekkersrol in haar gemeente.
 
Febe de prostatis
Febe is voor veel mensen een prostatis geweest, schrijft Paulus. Die term onderstreept Febe’s vooraanstaande positie. Het is een bekende term uit de wereld van toen: een beschermvrouw of weldoener. Zo betitel je iemand met hoog maatschappelijk aanzien. Bedenk: Als je, zoals Paulus, als vreemdeling in een stad verblijft en de aandacht trekt met je boodschap, ben je buitengewoon kwetsbaar. Dan scheelt het enorm als je onder bescherming komt te staan van een vooraanstaand stadsgenoot. En inderdaad heeft Paulus, voor zover we weten, juist in Korinte (Kenchreeën is de havenstad van Korinte) geen moeilijkheden gehad.
 
Bijbel in Gewone Taal
De Bijbel in Gewone Taal volgt het recente onderzoek: Febe krijgt nu, als vooraanstaand persoon, de credits die ze verdient. En de Bijbel in Gewone Taal doet meer. De informatie die in de Griekse tekst verborgen ligt – Febe brengt de brief – staat nu zwart op wit:
 
‘Vrienden, mijn brief wordt bij jullie gebracht door Febe. Zij is een leider van de kerk in de stad Kenchreeën, en ze werkt met mij samen. Ik vraag jullie om haar met open armen te ontvangen. Behandel haar met veel respect, zoals christenen met elkaar omgaan. Geef haar alle hulp waar ze om vraagt. Zij heeft zelf aan veel christenen hulp en bescherming gegeven, ook aan mij.’ (Romeinen 16: 1-2)
 
Nieuwe vragen
We weten nu dat Paulus’ brief naar Rome werd gebracht door Febe, een vooraanstaande vrouw. Maar dat roept de vraag op: Waarom juist zij? En kijk nog even naar de opdracht aan de christenen in Rome: ze moeten Febe gastvrij ontvangen en haar met respect behandelen. Goed, dat ligt voor de hand. Maar dan volgt nog iets: ‘Geef haar alle hulp waar ze om vraagt.’ Wat is daar de bedoeling van? Wat komt Febe in Rome doen? Meer hierover in de volgende blog. 

Deze blog is de eerste in een serie blogs over Paulus’ brief aan de Romeinen. 

Matthijs de Jong is nieuwtestamenticus bij het Nederlands Bijbelgenootschap en een van de vertalers van de Bijbel in Gewone Taal.