Vier opvallende verbeteringen in de NBV21

Door Cor Hoogerwerf, Specialist vertalen en exegese Nieuwe Testament bij het Nederlands-Vlaams Bijbelgenootschap.

In oktober verschijnt de NBV21, de vernieuwde en verbeterde versie van de Nieuwe Bijbelvertaling (NBV) uit 2004. In de NBV21 zijn 12.000 wijzigingen doorgevoerd: grote en kleine, in bekende en onbekende teksten. In deze blog bespreek ik vier bekende teksten waarin iets is veranderd.

Matteus 10:29 is een van de meest bekritiseerde verzen in de NBV. Veel lezers struikelen over de frase ‘als jullie Vader het niet wil’. Want als een mus wél dood neervalt, is dat dan de wil van God?!

In de brontekst is die ‘wil’ niet expliciet aanwezig, er staat letterlijk ‘zonder de Vader’. Veel critici van de NBV vullen ‘zonder de Vader’ liever in als ‘zonder dat de Vader er weet van heeft’. Dat past beter bij hun voorstelling van God. Maar specialisten van het Grieks hebben laten zien dat het hier gaat om een vaste uitdrukking, die wijst op Gods betrokkenheid bij wat er gebeurt.

Toch kun je die betrokkenheid voorzichtiger formuleren. Meer open. Dat kan met de frase ‘buiten jullie Vader om’. Dat is een nauwkeurige vertaling die tegelijk iets meer ruimte voor de lezer biedt.

De NBV wijkt in deze bekende tekst af van wat je zou verwachten. Waar is ‘in’ bij ‘de naam’ gebleven? Bij een tekst die in de liturgie van veel kerken gebruikt wordt, moet je goede redenen hebben om een opvallende vertaalkeuze te maken.

In de NBV21 staat wel weer ‘in de naam’. Want deze vertaling is hier gewoon beter. Israël wordt gered doordat God handelt overeenkomstig zijn naam: ‘Ik zal er zijn’.

Aan het eind van het boek Job toont God in een indrukwekkende toespraak zijn grootheid en majesteit. Twee dieren spelen daarin een belangrijke rol. Het tweede dier heeft trekken van een krokodil. Veel uitleggers leggen de link met een krokodil, en daarom staat het zo in de NBV.

Maar uit de beschrijving blijkt dat dit dier veel groter en gevaarlijker is dan gewone wilde dieren. Het gaat om een oermonster dat het kwaad en de chaos symboliseert. Die uitleg past het beste in de context van het boek Job, want daarin gaat het juist om het probleem van het kwaad. Daarom kiest de NBV21 voor ‘Leviatan’.

Het eerste dier, volgens de NBV een nijlpaard, wordt ‘Behemot, het beest’ (Job 40:15).

Ook op dit vers in de NBV is door veel mensen gereageerd. Betekent het woordje ‘maar’ dat er in de wet van Mozes geen goedheid en waarheid te vinden is? En waarom is voor ‘goedheid’ gekozen en niet voor de bekende weergave ‘genade’?

In de revisie hebben we inderdaad gemeend dat dit vers nog net iets beter kan. Het woord ‘genade’ is hier op zijn plaats, omdat dit een omvattender begrip is dan ‘goed’. En omdat het hier niet gaat om een tegenstelling maar om een overtreffing, kun je dat ook goed met alleen een komma uitdrukken. Dan is de invulling met ‘maar’ niet meer nodig. Het gevolg: een iets opener vertaling.

De NBV is van hoge kwaliteit. Toch kwamen we af en toe teksten tegen die te veel waren ingevuld. Daar hebben we op gelet bij het werk aan de revisie.

Daarbij konden we regelmatig gebruik maken van de reacties van lezers. Het resultaat: een versie van de NBV die goed leesbaar is, nóg nauwkeuriger en soms iets opener.