Van Jeruzalem naar Nijmegen
Door Arco den Heijer
De provincie Iudaea in het verre Israël hoorde 2000 jaar geleden bij hetzelfde Romeinse Rijk als onze Lage Landen. De Romeinen bouwden hier forten langs de limes (de grens) om hun rijk te beschermen. Het Nederlands Bijbelgenootschap vraagt terecht in deze ‘Week van de Romeinen’ aandacht voor hun rol. Wat de Romeinen hier deden, lijkt ver af te staan van wat er in dezelfde tijd gebeurde in de wereld van de Bijbel, aan de oostkust van de Middellandse Zee. Maar niets is minder waar.
Volgens Lucas trad Johannes de Doper op in het vijftiende jaar van keizer Tiberius. Voor die keizer werd rond 15 na Christus de hierbij afgebeelde triomfzuil opgericht, in Oppidum Batavorum. Dat lag rond het huidige Valkhof Museum in mijn woonplaats Nijmegen. Wie daarvandaan naar het zuidoosten keek, zag op een heuvel (nu het Kops Plateau bij Ubbergen) een groot pretorium liggen. Dit verblijf voor hoge legerofficieren leek qua architectuur en inrichting erg op de pretoria in het Nieuwe Testament, bijvoorbeeld in Jeruzalem (het paleis van Pilatus, Matteüs 27:27
Personenverkeer in het Romeinse Rijk
Dankzij de Romeinen werden onze Lage Landen (althans het gebied onder de grote rivieren) onderdeel van een netwerk van culturele uitwisseling dat zich inderdaad uitstrekte tot Jeruzalem en verder. Van de ruim vierduizend kilometer die Jeruzalem van Nijmegen scheidt, is in het Nieuwe Testament al meer dan de helft overbrugd wanneer het evangelie in Rome is aangekomen: de benodigde reistijd hiervoor is tegenwoordig mooi te berekenen met een routeplanner voor de Romeinse wereld
De geografische verbondenheid van Nederland met het Midden-Oosten werd recent weer zichtbaar in de komst van vluchtelingen uit Syrië. Een conflict in het Midden-Oosten veroorzaakt een stroom van miljoenen migranten, van wie de meesten in de omringende buurlanden worden opgevangen, maar enkele tienduizenden tot in Nederland komen. Dergelijke vluchtelingenstromen waren er ook in de oudheid. De historicus Werner Eck heeft onlangs gesuggereerd dat de Joodse gemeenschap die in de Oudheid in Keulen woonde, haar oorsprong gehad kan hebben in de vluchtelingenstromen ontketend door de twee oorlogen in Judea, van 66-73 en van 132-135 na Christus.
De eerste christenen in Nederland
Zo bezien is de wereld van de Romeinen in Nederland geen andere dan de wereld van de Bijbel. Ook is het dus heel goed mogelijk dat het evangelie van Jezus Christus al ver voor de legendarische St. Servaas
Arco den Heijer doet aan de Theologische Universiteit Kampen promotieonderzoek naar de weergave van Paulus’ publieke optreden in het boek Handelingen. Hij woont in Nijmegen.