Laat niet de stenen schreeuwen!

Door Thomas Quartier

‘Wanneer we onze mond niet opendoen voor wat heilig is, gaan de wapens nooit zwijgen’. Dat schreef iemand me naar aanleiding van de oorlogssituatie. Het raakt mij diep. Maakt het dus uit wat we roepen? Heeft iemand er iets aan wanneer we op straat, op werk, in de kerk of in onze vriendenkring uitroepen wat ons bezielt? Hoe onlogisch of naïef het misschien klinkt?

Je kunt je voelen als een roepende in de woestijn. Je ziet de dwaasheid en tragiek in het dagelijks nieuws, het onrecht, de slachtoffers, de hypocrisie – en wat moet je dan uitroepen? Waar moet je je hoop op vestigen? Kun je niet beter maar zwijgen?

Op Palmzondag doen de mensen dat duidelijk niet. Ze roepen: ‘Gezegend Hij die komt als koning, in de naam van de Heer! Vrede in de hemel en eer aan de Allerhoogste!’ (Lucas 19:38). Een bizarre scene. De situatie is gespannen. In een tijd van politieke onderdrukking komt de verwachte heilsbrenger niet in volle glorie maar op een ezel. Hij rijdt op ooghoogte met iedereen op straat – want op een ezel zit je niet hoog. Hij heeft geen verweer. Want ook al weet Hij heel goed wat Hem een paar dagen later te wachten staat, Hij doet er niets aan om het maatschappelijke tij te keren. Integendeel zelfs: Hij laat zich aankondigen als ‘koning’. Maar dan wel als koning ‘in de naam van de Heer’.

Niet veel later spreekt Jezus met Pilatus. Deze keer zegt Hij zelf dat Hij koning is, maar dan wel de koning van de machtelozen: ‘Mijn koningschap hoort niet bij deze wereld. Als mijn koningschap bij deze wereld hoorde, zouden mijn dienaren wel gevochten hebben om te voorkomen dat Ik aan de Joden werd uitgeleverd. Maar mijn koninkrijk is niet van hier.’ (Johannes 18:36). Dat lijkt een wereldvreemde boodschap. ‘Daar heb je weer die christelijke vertroosting van een hiernamaals, waar je nu bitter weinig aan hebt’, hoor ik al zeggen.

Wanneer je echter de reactie van Jezus op de jubelende menigte op Palmzondag nader bekijkt, valt op dat Hij de leerlingen die deze ongehoorde zinnen uitschreeuwen, niet de mond snoert. Dat is wel wat de Farizeeën van Hem vragen. Tegen hen zegt Hij opnieuw iets vreemds: ‘Ik zeg u: als zij zouden zwijgen, dan zouden de stenen het uitschreeuwen’ (Lucas 19:40). Stel dat Jezus daadwerkelijk koning is maar dan in de hemel, hebben de Farizeeën dan niet gewoon gelijk? Is het niet vermetel en een schrale troost om een ‘vrede in de hemel’ te bejubelen wanneer er hier en nu onvrede heerst?

Ik begrijp Jezus’ antwoord als een appel om je stem te verheffen tegen elke vorm van geweld. Mijn associatie bij schreeuwende stenen is: vliegende stenen, stenen die gegooid worden. Zolang de leerlingen van Jezus hun idealistische stem verheffen, zwijgen de stenen – de wapens. Maar als de leerlingen niet meer schreeuwen, gaan de stenen schreeuwen. En dan wankelen de fundamenten van de aarde.

Stel je voor dat niemand meer uitschreeuwt wat de vrede in de hemel is. Dan spreken de wapens en komt alles op losse schroeven te staan. Ik moet weer aan de reactie denken die ik aan het begin citeerde. Die kun je lezen als een rechtstreekse toepassing van het appel van Palmzondag: ‘Doe je mond open voor de vrede in de hemel, anders komt er nooit vrede op aarde.’ Is dat een idealistische roep, vanuit basisvertrouwen en diep engagement? Of is het een loze kreet, vanuit een ijdele hoop en met een inzet die tevergeefs zal blijken te zijn?

Daar kom je naar aardse maatstaven niet uit. Want realistisch bekeken heeft nog geen vredesdemonstratie de werkelijkheid direct veranderd, niet op Palmzondag in Jeruzalem en vandaag evenmin. Maar de ‘vrede in de hemel’ hoeft niet te betekenen dat je dan maar wacht tot na de dood van alle slachtoffers of zelfs je eigen dood. Je jubelt naar de koning der machtelozen, die op een ezel rijdt. Die is wel degelijk nu al aanwezig, alleen heel anders dan iedereen dacht, inclusief Pilatus die Hem later die week tot de dood veroordeelde.

Palmzondag wakkert mij aan om niet naar de machthebbers maar naar de onderdrukten en ontheemden te kijken en hen te bejubelen, te vieren. Laat de stenen niet schreeuwen, maar ga voor een betere wereld – zonder zelf stenen ter hand te nemen. Pax!

Thomas Quartier
Benedictijnermonnik in Leuven en hoogleraar liturgie aan de Radboud Universiteit en de KU Leuven. Dit jaar is hij Theoloog des Vaderlands.