God in de geschiedenis

Wat mij altijd weer opvalt in het Oude Testament is dat de profeten zo’n wereldwijde visie hadden. In de geloofsbeleving van veel mensen in onze tijd speelt vooral het individu een grote rol. Wat zegt deze tekst uit de Bijbel mij? Wat heb ik aan een kerkdienst? Het is niet zo dat de Bijbel geen interesse heeft voor het individu. Er staan veel verhalen in over personen die betrekking hebben op het krijgen van een kind (Gen. 18), het vinden van een huwelijkspartner (Gen. 24), de leiding van God (Gideon in Rechters 6), enzovoorts. ‘De Heer is mijn herder’, lezen we in Psalm 23. Maar al deze individuen maken deel uit van een groter plan, waarin Gods beloften worden vervuld. En de grote profeten Jesaja, Jeremia en Ezechiël maken de cirkel nog veel wijder: God heeft een plan met de volken, met de hele wereld. Hij leidt de wereldgeschiedenis als Koning op zijn troon.

In het boek Psalmen wordt Gods koningschap vooral bezongen in Psalm 93-99. In de boeken van de profeten vinden we de profetieën voor de volken. Dat zijn vaak lange hoofdstukken, die we niet zo snel lezen. Toch waren ze voor Gods volk, Israël, van groot belang.

Neem nu Babel: hoeveel heeft Juda niet van dat land te lijden gehad, toen de Babyloniërs Jeruzalem innamen en de tempel verwoestten? Dat historische feit zette ook geestelijk alles op z’n kop. Waar was God nu, nadat zijn heiligdom was verwoest? Sprak Hij nog wel tot zijn volk, of had Marduk, de god van Babel, nu gewonnen?

Het feit dat Ezechiël dan wordt geroepen, een balling onder de ballingen in Babylon, en Gods woorden spreekt, bewijst dat God niet is gebonden aan één plaats. Hij is de God van de hele wereld, de Schepper van hemel en aarde, die alles in zijn hand heeft.

Jeremia spreekt zijn volksgenoten toe over een nieuw begin dat God zal maken na de ballingschap, maar hij spreekt ook direct tot Babel zelf. Twee lange hoofdstukken (Jer. 50-51) bevatten zijn uitvoerige, beeldende schilderingen van de val van Babel en het positieve effect daarvan op zijn volksgenoten die naar Babylonië in ballingschap zijn gevoerd. De nederlaag van het vijandige Babel heeft als keerzijde de redding van Juda. Eindelijk zullen de Joden terugkeren naar hun eigen land. Jeremia laat deze woorden opschrijven en stuurt ze persoonlijk mee met een hofmaarschalk, Seraja, die met koning Sedekia naar Babel reist. Daar moet die man de hele boekrol voorlezen. Zie je het voor je? Juist in de stad, waarover God via Jeremia het oordeel uitspreekt, leest die gezant alle ellende voor zodat iedereen het kan horen. Daarna moet Seraja die boekrol aan een steen vastmaken en in de belangrijkste rivier, de Eufraat, gooien. En dan moet hij ook nog zeggen: ‘Zo zal Babel verzinken en nooit meer bovenkomen.’

De grote rijken uit de tijd van de profeten en de grote rijken die daarna kwamen, hebben niet het laatste woord. In de tijd van het grote Romeinse rijk liet God de engelen aankondigen dat de ‘Verlosser’, de ‘Heer’, was geboren. Dat waren titels die keizer Augustus voor zichzelf claimde. Maar in Lucas 2 gaat het om een andere heerser: Jezus Christus. De boodschap van de eerste christenen was dus politiek zwaar beladen.

In het boek Openbaring komt eveneens duidelijk naar voren dat niet aardse leiders, maar God de geschiedenis in zijn hand heeft. In Openbaring 17-18 komen we Babel (of Babylon) weer tegen. In deze hoofdstukken zijn veel profetische woorden uit het Oude Testament verwerkt. Babylon staat voor de trotse macht van wereldheersers, van mensen en grootmachten die zich boven anderen verheffen en waardoor heel veel mensen te lijden hebben.

Uiteindelijk staat God achter de geschiedenis, ook al zien we daar soms weinig van. Denk er maar aan hoe veel trotse leiders door geweld om het leven gekomen zijn, hoe veel rijken uiteen gevallen zijn. Mensen hebben niet de macht over de wereld. Die heeft God. Daaraan mogen wij ook denken bij het horen van het dagelijkse nieuws en bij het lezen van de krant. En we mogen erover zingen in de kerk, met andere gelovigen. Samen kijken we uit naar het nieuwe Rijk van Christus, waarin God zichtbaar en voor eeuwig Koning is.

Dr. Hetty Lalleman is theoloog, schrijver en buurtpastor in een dorp in Surrey, Engeland.