De waarde van de aarde

Door Wiggele Oosterhoff

Als kleine jongen ging ik met mijn ouders naar de Hogeschooldagen in Kampen. Dat waren toogdagen van de gereformeerd-vrijgemaakten naar hun theologische hogeschool. Duizenden mensen vulden dan de kerken en binnenstad van Kampen. Wij gingen ’s morgens vroeg met de bus zodat we als één van de eersten de Burgwalkerk in konden voor een goede zitplaats. We zaten op de galerij, tegenover het geweldige pijporgel. Ik bewaar er goede herinneringen aan, vooral aan de massale samenzang.

Of het daar in Kampen gebeurde of ’s zondags in de kerk, we zongen wel eens Psalm 24:1.

Excuses voor de oude berijming, maar zo herinner ik me dit psalmvers. We zongen het uit volle borst en uit het hoofd. We dachten er niets eens bij na.

Nu ik dat wel doe, en dan met name over die eerste regels, wordt deze psalmtekst best spannend. Alles wat op de aarde leeft en alles wat de aarde geeft, is het wettig eigendom van de HEER. Als je dat zingt, dan zeg je nogal wat!

Dan gaat het over boerenland waar grote en zware machines overheen rijden en de grond verdichten. Over het bodemleven dat daardoor letterlijk in verdrukking komt. Het gaat over de afnemende biodiversiteit in Nederland. Niet alleen in de natuur en op boerenland, maar ook in voor- en achtertuinen van burgers. Tuinen die vol stenen worden gelegd en waar geen vlinder of insect nog eten kan vinden. Het gaat ook over die zeldzame diertjes waardoor een oud gebouw niet gesloopt mag worden en nieuwbouw moet worden uitgesteld.

Volgens de letterlijke psalmtekst gaat het over de aarde. Maar zou het in de geest van de tekst ook kunnen gaan over de lucht en het water? Waarschijnlijk wel. Als dat zo is, dan gaat het ook over stikstof. Over bouwers en boeren die zich moeten verantwoorden over de hoeveelheid stikstof die ze produceren. De boeren deden dat al langer. De bouwers van huizen, wegen en dijken moeten er nu ook aan geloven. Dan gaat het ook over plastic in het oppervlaktewater en over het gebruik van schoon drinkwater. Over beregenen van gewassen. Over het besproeien van ons gazon tijdens een hittegolf en over hoe lang wij douchen.

Inderdaad, je zegt nogal wat als je zingt: Alles wat op de aarde leeft en alles wat de aarde geeft, is het wettig eigendom van de HEER.

Vruchtbare grond, schone lucht en schoon drinkwater zijn op deze wereld schaars. Ze kunnen zomaar aanleiding voor oorlogen zijn. In Nederland geldt zeker dat grond schaars en duur is. Boeren, bouwers van huizen en wegen, ontwikkelaars van natuur, ze hebben allemaal land nodig.

Discussies over grondgebruik lopen zo nu en dan hoog op. Willen we vruchtbare landbouwgrond gebruiken voor het bouwen van datacenters, voor zonneparken of voor meer natuur? Boeren, burgers en bestuurders staan in deze discussies vaak tegenover elkaar.

Psalm 24 leert ons dat we in discussies over grond, lucht en water elkaars gelijken zijn. Als we samen zingen dat de aarde, alles wat zij geeft en wat erop leeft, het wettig eigendom van onze Heer is, dan zijn we samen rentmeesters, klein of groot, van dat wettig eigendom van de Heer.

Op basis van deze gezamenlijke geloofsovertuiging kunnen we gesprekken voeren over de vraag hoe je dat in je leven en/of in je bedrijf vorm geeft. Niet vanuit een oordeel over de ander, maar vanuit oprechte belangstelling voor die ander: hoe doe jij dat, waarom doe je dat zo?

Ik ken een voor veel Nederlanders bekend liedje, dat we tijdens de Hogeschooldagen in de Burgwalkerk zeker niet zongen:

Vijftien miljoen mensen,
op dat hele kleine stukje aarde.
Die schrijf je niet de wetten voor,
die laat je in hun waarde.

Ik hoop dat we — ondanks de eigenwilligheid die ons mensen soms eigen is — de waarde van de aarde als eigendom van de Heer erkennen. En dat we elkaar herkennen als rentmeesters van die aarde. Omdat we samen geloven dat de aarde en alles wat er boven, op, in en onder leeft het wettig eigendom van onze Heer is.

Wiggele Oosterhoff
Docent-onderzoeker ethiek en ondernemen Aeres Hogeschool Dronten en beleidsmedewerker Christen Contact Agrarisch