De heilige Corona en de christelijke zelfliefde

Rooms-katholieken staan bekend om hun onvergelijkbare creativiteit in heilige zaken. Geen ziekte zo zeldzaam, geen beroep zo onaanzienlijk, geen wens zo onvervulbaar of ze hebben er wel een maagd, martelaar, monnik of bisschop voor in de aanbieding. Zo ook voor de coronacrisis die over ons heen dendert. En haar naam is, uiteraard, de heilige Corona. In de jaren zeventig van de tweede eeuw werd zij met haar man, een Romeinse soldaat, doodgemarteld in Antiochië. Of in Alexandrië of Sicilië. Katholieke heiligen zijn zo groot dat zij niet tot één locatie te reduceren zijn.

Corona’s feestdag is 24 november. Zij is de patroonheilige van hen die bescherming zoeken tegen hebzucht, gokken en de lokroep van schatgraven. Vandaag de dag roepen rooms-katholieken haar aan tegen het coronavirus. De H. Corona wordt traditioneel afgebeeld met een kroon op het hoofd, als een oud symbool voor rijkdom, die in haar geval natuurlijk vooral spiritueel van aard is en te maken heeft met haar oude patronage. De naam van het gekroonde virus dat nu over onze aardbol gaat, geeft elke katholiek meer dan voldoende motivatie haar aan te roepen.

Maar even alle gekheid op een stokje: wat doe je in deze tijden als christen? De kerken zijn gesloten, je verdrinkt in de online kerkdiensten. Diaconale en pastorale taken worden tijdelijk geschorst. Mensen überhaupt fysiek nabij zijn, is geen teken van verstand en medemenselijkheid, maar van kortzichtigheid en domheid. Afstand houden is het devies, zo houden PKN en RKK ons voor. Even elkaar niet de hand schudden, even geen vredewensen, even niet samen van Gods tafel eten en drinken. Even helemaal niets. Ja, bidden, maar dan wel graag alleen, of hooguit verbonden via computer en televisiescherm.

Het lijkt allemaal zo paradoxaal voor de diaconaal bewogen christen van vandaag. Het hele Oude en Nieuwe Testament staat vol met aansporingen om actief en fysiek voor elkaar te zorgen. Het bekendste voorbeeld is dat van de barmhartige Samaritaan (Lucas 10:25-37), een lijfelijke uitbeelding van het oude gebod ‘heb je naaste lief als jezelf’ (Leviticus 19:18). Voor de Bijbelroestigen onder ons: Jezus vertelt het verhaal van een man die onderweg van Jeruzalem naar Jericho wordt overvallen en voor dood wordt achtergelaten. Achtereenvolgens komen een priester en een leviet voorbij. Die laten hem echter links liggen, want ze hadden werk in Jeruzalem dat niet kon wachten. Dan komt een Samaritaan voorbij, een door de joden geminachte man. Die grijpt in, zodat er voor de man wordt gezorgd tot-ie weer gezond op zijn eigen benen kan staan.

Het is een van de kerningrediënten van het christendom: zorgen voor elkaar, ook als het gevaarlijk wordt. Christenen zorgden tijdens de Pestepidemieën van Antoninus (165-180) en van Cyprianus (250-270) voor de zieken zonder aanziens des persoons. Een door barmhartigheid ingegeven policy. Volgens enkele historici zorgde dat mede voor de enorme stijging in populariteit van het christendom. Dat moet je met het coronavirus maar even niet doen, zou ik zo zeggen. Het staat haaks op het door alle officiële instanties uitgedragen beleid. Zorg voor jezelf, blijf binnen, schud geen handen, vermijd grote groepen, werk thuis, loop niemand voor de voeten. De specialisten van het RIVM gaan uit hun kanarie als een willekeurige christen zich tussen de ouderen en zieken zou begeven om hen Samaritaans te gaan helpen. Je wordt nog net niet weg geknuppeld uit het zieken- of verpleegtehuis. En terecht. Maar tegelijkertijd wil je zo graag helpen, want dat is toch je christelijke aard. Of althans, dat zou-ie moeten zijn.

Maar denk dan nog eens aan de woorden van Leviticus: heb de ander lief, staat er, maar dan wel zoals jij jezelf liefhebt. Jezus herhaalt het: ‘Heb uw naaste lief als uzelf’ (Marcus 12:31). Normaal gesproken leggen we dan de nadruk op het liefhebben van de ander. Immers, van onszelf houden gaat ons over het algemeen heel erg goed af zonder aanmoediging van bovenaf. Maar in deze coronatijden is het misschien helemaal niet zo verkeerd om andersom te kijken: heb jezelf lief. En dat betekent nu: zorg dat je gezond blijft, dat je geen drager van het virus wordt, dat je geen andere mensen besmet, dat je het toch al overladen zorgsysteem niet nog verder belast.

De H. Corona stierf als een martelaar, dat is waar. Maar tegelijkertijd waarschuwden alle kerkvaders om het gevaar niet actief op te zoeken. Wie een marteldood zoekt, is hem niet waard. Wie willens en wetens anderen in gevaar brengt omdat-ie zo nodig Samaritaans gedrag wil vertonen, is geen liefdevolle christen, maar zou zomaar iemand potentieel kunnen doden. Ongewenst en onbedoeld uiteraard, maar niettemin. Pas als je jezelf liefhebt en omdat je jezelf liefhebt, kan je de ander helpen. Eigenlijk heel christelijk.

Dr. Frank G. Bosman
Cultuurtheoloog en verbonden aan het Tilburg Cobbenhagen Center.