De Bijbel: wat heb je daar nou aan?

Reinier Sonneveld is schrijver, theoloog en coach.

Misschien heb je weleens geprobeerd om de Bijbel te lezen, en ben je na twee bladzijden gestrand. Of misschien vraag je je af waarom je dat in ’s hemelsnaam zou willen doen: de Bijbel lezen. Dat is niet vreemd. Het gaat om zeer oude teksten natuurlijk, uit een heel andere cultuur, maar er speelt nog iets anders mee.

De Bijbel is niet bedoeld om te worden gelezen. Nee, echt niet!

In de eeuwen waarin de teksten van Bijbel geschreven werden, waren verreweg de meeste mensen analfabeet. De uiterst kostbare boekrollen werden bewaard in de Joodse tempel en de religieuze ontmoetingsruimtes door het hele land, de synagogen. Daar kwamen de gelovigen regelmatig bij elkaar en de paar mensen (meestal mannen) die wel konden lezen, lazen dan uit die rollen voor. Vervolgens ging men daarover met elkaar in gesprek.

De Bijbel is bedoeld om voorgelezen te worden.

Met dat in gedachten hebben de schrijvers van de teksten die uiteindelijk de Bijbel zouden vormen hun psalmen, verhalen en brieven geschreven. Als je tegenwoordig een roman schrijft, weet je dat je lezer straks lekker in een stoel zit en alle tijd heeft, dus omschrijf je uitvoerig hoe een personage eruitziet, je stopt er nog een extra scène bij om de spanning op te bouwen, en je zit zomaar op de honderdduizend woorden.

Ter vergelijking: de langste levensbeschrijving van Jezus (het evangelie van Lucas) telt vijf keer zo weinig woorden. Want als je weet dat straks de meeste mensen, van alle mogelijke leeftijden, beroepen en opleidingen, je tekst zullen hóren en dat die er vervolgens met elkaar over in gesprek gaan, houd je het beknopt en to the point.

En als je zo’n tekst vervolgens in onze tijd en cultuur léést, in je eentje, dan voelt het alsof je een bundeling samenvattingen leest. Maar wat je eigenlijk mist, is het gesprek. Samen aanvullen, met alle levenservaring en inzichten van anderen, wat je hier in jullie situatie praktisch mee kunt. In die zin is de Bijbel pas ‘af’ als we er onze levensverhalen naast leggen.

Natuurlijk zijn er ook pareltjes, teksten die je zomaar uit het niets kunnen raken. Maar het aantal ‘hapklare brokken’ in de Bijbel is wel in de minderheid. De Bijbel wil besproken worden.

Wat levert de Bijbel op? Een belangrijke vraag in een tijd waarin we gewend zijn vooral te investeren in zaken die ook iets opbrengen. Dus: wat heb je aan de Bijbel?

Om daar achter te komen, kun je misschien beter eerst benoemen wat de Bijbel niet is, en wat je er dus ook niet van moet verwachten. Het lijkt er soms op dat de Bijbel moet concurreren met allerhande zelfhulpboeken. Alsof je er handige tips voor een succesvol leven in zou moeten vinden. Maar de Bijbel is geen zelfhulpboek. Het was er de schrijvers niet om te doen hun lezers te helpen ontspannen, zichzelf te accepteren of haalbare doelen te stellen.

Nee, de teksten zijn geschreven om door de gemeenschap gebruikt te worden in de joodse tempel en de synagogen. De gelovigen die als eersten de Bijbel lazen en bespraken, deden dat niet om te ontdekken hoe ze gelukkig, succesvol of ontspannen konden worden of iets dergelijks. Ze gebruikten de Bijbel om meer over God te ontdekken. De Bijbel is dus allereerst een boek over God.

De vraag ‘wat heb ik daar dan aan’ is daarom eigenlijk een beetje raar bij de Bijbel. Als je een liefdesbrief krijgt, vraag je ook niet wat dat oplevert. Je bent gewoon ontzettend nieuwsgierig. Je wilt heel graag meer over die ander ontdekken, wat diegene doet, hoe diegene over jou denkt. God is volgens de Bijbel het grootste en mooiste wat er is, en Hij wil een liefdesrelatie met jou aangaan. Natuurlijk wil je daar dan meer over weten.

En wat dat betreft is de Bijbel onovertroffen. Er is geen boek waar zoveel mensen telkens weer in duiken om te ontdekken wie God is, in alle mogelijke culturen en situaties, en waar zij ook telkens weer naartoe terugkeren om nog meer te ontdekken. Blijkbaar ervaren zij de Bijbel als een ongekende bron van verhalen over het mooiste en grootste wat er is – God.