tekstkritisch probleem: Marcus 1:2

In de oudste handschriften van Marcus staat dat de profeet Jesaja de woorden heeft gesproken die in Marcus 1:2-3 staan. Maar wie gaat zoeken, komt erachter dat deze profetie eigenlijk een combinatie is van een profetie uit Maleachi 3:1 en Jesaja 40:3.

Overschrijvers zagen in dat ‘bij de profeet Jesaja’ niet helemaal klopt. En dus verbeterden zij de tekst van Marcus op dit punt. Door ‘profeet Jesaja’ te veranderen in ‘profeten’ was het probleem opgelost. Toch kunnen we, als we alle handschriften bekijken, zien dat er in de oudste tekst waarschijnlijk ‘de profeet Jesaja’ stond.
In de moderne teksteditie van het Griekse Nieuwe Testament, die van Nestle-Aland, staat daarom ‘de profeet Jesaja’. Want dat is vermoedelijk de oudste tekst. De Nieuwe Bijbelvertaling volgt deze Griekse tekst. Dan blijft het ‘foutje’ dus staan in de tekst, omdat dit er waarschijnlijk vanaf het begin in zat.
Bij het vaststellen van de beste Griekse tekst geldt deze vuistregel: als een bepaalde lezing moeilijker te verklaren is dan de varianten, is die lezing waarschijnlijk oorspronkelijker. Dat geldt hier ook. Het is logischer dat er eerst ‘Jesaja’ stond en dat overschrijvers een ‘foutje’ van Marcus wilden herstellen dan dat er eerst ‘profeten’ stond en dat dit later opzettelijk is veranderd in ‘profeet Jesaja’.

De Textus Receptus is gebaseerd op een aantal Byzantijnse handschriften waarin veel van dit soort latere ‘verbeteringen’ staan. De Statenvertaling en de Herziene Statenvertaling volgen de Textus Receptus en hebben hier dus ‘de profeten’. Bij deze tendens tot verbetering van de Bijbel speelt de gedachte mee dat de Bijbel geen fouten mag bevatten. Inmiddels weten we echter dat deze correctie niet tot de oudste tekst van Marcus behoort.
Bovendien is het de vraag of het zinvol is om de verwijzing naar Jesaja een foutje te noemen. Het citaat dat volgt komt grotendeels uit Jesaja. Dat het wordt aangevuld met elementen uit andere profetenboeken doet daar geen afbreuk aan. Voor de schrijvers van het Nieuwe Testament spraken de profeten met één mond.