tekstkritisch probleem: Handelingen 8:37

Handelingen 8:37 is een latere toevoeging aan de tekst. Het eerste handschrift waarin we dit vers vinden is een tweetalig handschrift (Latijn-Grieks) uit de zesde eeuw. De Griekse tekst van dit handschrift is duidelijk beïnvloed door de Latijnse vertaling. Dit extra vers komt vervolgens ook nog voor in een kleine groep Griekse handschriften vanaf de tiende eeuw. Omdat we dit vers verder alleen terugvinden in een aantal oud-Latijnse handschriften (vanaf de zesde eeuw), is het heel waarschijnlijk dat deze toevoeging aan de Griekse tekst afkomstig is uit de Latijnse traditie.
Waar komt deze toevoeging vandaan? Het extra vers van Handelingen 8 lijkt een combinatie van twee oudere toevoegingen op de tekst. Bij twee vroege kerkvaders vinden we namelijk een korte aanvulling op de tekst van Handelingen 8. Irenaeus (uit de tweede eeuw) voegt een zin toe die lijkt op het slot van Handelingen 8:37, en Cyprianus (uit de derde eeuw) voegt een zin toe die lijkt op het begin van Handelingen 8:37. Hun aanvullingen dienen hetzelfde doel: duidelijk maken dat de eunuch niet ‘zomaar’ gedoopt werd, maar pas nadat hij het geloof in Jezus Christus had aanvaard.

De tekst van Handelingen 8 speelde een rol in de christelijke kerk met betrekking tot de doop. In de oudste tekst van Handelingen wordt de eunuch gedoopt als hij erom vraagt. Filippus stelt geen voorwaarde. Je kunt je voorstellen dat dit in later eeuwen vragen opriep: is voor het ontvangen van de doop een geloofsbelijdenis niet noodzakelijk?
Als je Handelingen 8 goed leest, dan kun je daaruit opmaken dat het geloof van de eunuch aan zijn doop voorafgaat. Maar de tekst zegt dat niet expliciet. Daarom werd dat door verschillende kerkvaders expliciet aangevuld, in verschillende bewoordingen. Op basis van hun aanvullingen werd later een extra vers aan de tekst toegevoegd. En die toevoeging komen we tegen in een aantal handschriften: Latijnse en Griekse. Hoewel die aanvulling op zich goed past bij het verhaal, hoort het niet bij de oudste Griekse tekst.

Het extra vers van Handelingen 8 stond in enkele handschriften die gebruikt werden voor de Textus Receptus. Zo is deze toevoeging deel van de Textus Receptus geworden, en daardoor ook terechtgekomen in de Statenvertaling en de Herziene Statenvertaling.